ΔΑΜΑΛΑΣ

Διαδρομή:      Χώρα – Δαμαλάς
15 χιλιόμετρα – 30’ λεπτά

Δαμαλάς Η παλαιότερη γραπτή μνεία του ονόματος είναι σε Διαθήκη της 5 Δεκεμβρίου1683.
Μικρό χωριό που βρίσκεται σε απόσταση 14 περίπου χλμ από την πόλη της Νάξου, δεξιά του κεντρικού δρόμου προς Τραγαία.
Από τι πήρε το όνομα Δαμαλάς δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες. Σύμφωνα με το μύθο, όπως αναφέρει ο Γιάννης Βερώνης  σε σχετικό χρονογράφημα στην εφημερίδα «Δαμαριώνας». Το όνομα στο χωριό δόθηκε προς τιμήν  κάποιου τυφλού, σοφού ανθρώπου ονόματι Μανόλης Δαμαλάς.

Διοικητικά ανήκει στο Δημοτικό Διαμέρισμα Δαμαριώνα του Δήμου Δρυμαλίας.
Ο Δαμαλάς, χτισμένος αμφιθεατρικά στους πρόποδες του λόφου «Λα(γ)ού το Βουνί» και ορατός από πολλά σημεία της Νάξου, είναι σαν να προσκαλεί τον κάθε επισκέπτη του νησιού, να μην ξεχάσει το πέρασμα του.

Μερικά από τα αξιοθέατα που μπορεί να δει κανείς στο Δαμαλά είναι:
Ο Ναός της Αγίας Ειρήνης, χτισμένος γύρω στο 1800 με προσωπική εργασία και προσφορές των Δαμαλιωτών, στην άκρη και στην ψηλότερη θέση του χωριού, λες και από τη θέση αυτή αγκαλιάζει και προστατεύει ολόκληρο το Δαμαλά. Μπαίνοντας μέσα ο επισκέπτης θα δει το περίτεχνο μαρμάρινο τέμπλο, το όμορφο φτιαγμένο ξύλινο χώρισμα του γυναικονίτη και τη θαυμάσια μαρμάρινη κολυμβήθρα. Κυρίως όμως θα νιώσει θρησκευτική κατάνυξη και ευλάβεια από το απλό και απέριττο του Ναού.

Στη Ν.Δ άκρη του χωριού το «αναστημένο» παλιό ελαιοτριβείο. Η πεσμένη του σκεπή και τα γκρεμισμένα ντουβάρια του είχαν θάψει μαζί με τα μηχανήματα του και τον ιδρώτα των παλιών τριατόρων. Το έτος 2000 με πρωτοβουλία του Συλλόγου μας και με προσωπική εργασία (χωρίς αμοιβή) καταφέραμε να το «αναστήσουμε» και να βγάζουμε λάδι όπως τα χρόνια εκείνα… Η πόρτα του είναι πάντα ανοιχτή η είσοδος ελεύθερη. Στο παλιό ελαιοτριβείο (τριό) μπορείς να δεις την τέλεια αρχιτεκτονική του κτιρίου και τα μηχανήματα της εποχής εκείνης… Κυρίως μπορείς να ζήσεις σαν τριάτορας δουλεύοντας στον κύλιντρο και στον εργάτη. Αν όλα αυτά σου κάνουν εντύπωση και θες να τα πάρεις μαζί σου μπορείς να αγοράσεις μόνος σου το βιβλιαράκι που υπάρχει, ρίχνοντας το τίμημα του στο κουτί.

Στη είσοδο του χωριού το παραδοσιακό αγγειοπλαστείο. Εκεί μπορείς να δεις τον τεχνίτη πηλού που με μαστοριά και σεβασμό στην παράδοση, δημιουργεί πάνω στον ποδοκίνητο ή ηλεκτροκίνητο τροχό του απ΄ το μικρότερο διακοσμητικό μέχρι το μεγαλύτερο χρηστικό αγγείο. Κυρίως όμως μπορείς να χαρείς δουλεύοντας ο ίδιος τον πηλό, στη προσπάθεια σου, κάτι να δημιουργήσεις.

Για να δεις, να νιώσεις, να ζήσεις και να χαρείς όλα τα παραπάνω θα περπατήσεις τα στενά και ασπρισμένα δρομάκια του χωριού, και εκεί σίγουρα θα συναντήσεις το καλοδέξιμο και το πλατύ χαμόγελο κάποιου από τους λιγοστούς κάτοικους του χωριού.